Επιστολές γνωστών ποιητών και πεζογράφων, ίσως και κριτικών, στον Τόλη Νικηφόρου και επιστολές του ίδιου κατά τον μισό σχεδόν αιώνα της λογοτεχνικής πορείας του ως τώρα. Ακόμη, αναγγελίες εκδηλώσεων, περιγραφές, ανέκδοτα, στιγμιότυπα, ό,τι μπορεί να ενδιαφέρει τον αναγνώστη της λογοτεχνίας κατά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα.


Πέμπτη 14 Μαρτίου 2013

Ο έπαινος ως πράξη εντιμότητας



                                                                                 Aθήνα, 11 Δεκεμβρίου 1971

Αγαπητέ μου, εξαίρετε νέε μου Φίλε, κ. Τόλη Νικηφόρου,

Χτες έλαβα το βιβλίο σας ΑΛΜΠΑΤΖΑΛ και σήμερα κιόλας σας γράφω. Πρώτη φορά sσυμβαίνει ένα τέτοιο στη ζωή μου. Να με αποσπάσει, δηλαδή, αμέσως ένα βιβλίο που λαβαίνω, και μάλιστα πεζογράφημα, από κάθε πνευματική μου εργασία και να με καρφώσει πάνω του δυόμιση συνεχείς ώρες.

Εγράψατε ένα θαυμάσιο βιβλίο, για το οποίο δε θα πρέπει κανένας να σας συγχαρεί, αλλά να σας ευχαριστήσει. Γιατί μέσα σ’ αυτό τον προθάλαμο του παραλογισμού στιμωχνόμαστε όλοι , περιμένοντας ν’ ανοίξει κάποια πόρτα. Οποιαδήποτε πόρτα. Μέσα σε λίγες σελίδες με στιγμιοτυπική ταχύτητα δίνετε ατόφιο και γυμνό το σφαδασμό της πραγματικότητας των ημερών μας, το μαύρο κίνδυνο της τρέλλας ή του πνιγμού σε μια θάλασσα που όσο την αποφεύγομε, τόσο μας κυνηγάει στους δρόμους, στο γραφείο, στο σπίτι. Παντού. Μια θάλασσα ύπουλη, παρίρροια βρώμικη, δύσοσμη, απειλητική.

Μέσα από ένα παραλογισμό ποιητή, που έχει φτάσει σε ανυπόφορη ένταση, παρουσιάζετε μ’ ένα τολμηρό φωτισμό  και μια κινηματογραφική, θα έλεγα ασπρόμαυρη διάταξη, τον άνθρωπο-άθυρμα, τον άνθρωπο-νευρόσπαστο, τον άνθρωπο-απόγνωση, τον άνθρωπο ρομπότ, τον άνθρωπο-αδιέξοδο, τον άνθρωπο-φόβο, τον άνθρωπο-καταδίκη, τον άνθρωπο-μοναξιά, σε διάφορες ώρες και φάσεις παροξυσμού, μέσα στον οποίο κυριαρχεί το ίδιο εποχιακό σκηνικό, με πρωταγωνιστή τον π ό ν ο, που παίζει αδιάκοπα στη σκηνή δίχως ν’ αποσυρθεί πίσω από τις κουίντες ούτε λεπτό.

Κι αυτό το δραματικό άνθρωπο μας τον δείχνετε εξακολουθητικά για ν’ αντιληφθούμε τον ξεπεσμό και το δράμα του, που είναι κοινό γι α κάθε σκεπτόμενο ιδιαίτερα και, επιπλέον, μας τον αντιπαραθέτετε, πότε με υπονοούμενους νυγμούς και πότε τσίτσιδο και γελοιοποιημένο, με τα ζώα τα άκακα,τα σκουλήκια, τα πονηρά ερπετά κι όλους τους «επιτυχημένους» της καταναλωτικής κοινωνίας, που ταξιδεύουν με υπερωκεάνιο, όταν εμείς ναυαγούμε γαντζωμένοι σε μια σαπιόβαρκα …

Αυτές οι θρυμματισμένες εικόνες σου με το σύγχρονο «πολιτισμό» (με προεξάρχουσες τις πολυπρισματικές και αστραπιαίες «Άγχος στο Δυτικό Λονδίνο», «Τρεις σε μια βάρκα» και «Κύκλος») με συγκλόνισαν. Αλλά και με ικανοποίησαν, γιατί εγώ η εξηνταπεντάρα, που δεν εννοώ να γεράσω και να ξεπεραστώ από την εποχή μου ενόσω ζω, βρέθηκα πλάι-πλάι με την αγωνία ενός νέου και, το κυριώτερο, τη λογοτεχνική του έκφραση. Έτσι κι εγώ, από το σωτήριο έτος 1967, γράφω μια εκτεταμένη πεζή και έμμετρη σύνθεση με ήρωα ένα παρανοϊκό πρίγκηπα. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

Σήμερα θέλω να σου εκφράσω τη χαρά μου. Δε μ’ αρέσει να κρύβω τον ενθουσιασμό μου, ούτε να καταπίνω τον καλό λόγο όταν μου 'ρχετε στο στόμα. Το θεωρώ κι ανέντιμο. Γι’ αυτό σπεύδω να σου γράψω.

Αν δεν κάνω λάθος – η μνήμη χαλάρωσε- κι άλλη φορά γραπτά σου μ’ έκαναν να σε προσέξω. Νομίζω στίχοι σου. Αυτό μου κάνει διπλή εντύπωση, γιατί σπάνια βρίσκω καιρό να γράψω για βιβλία που λαβαίνομε και που, ακόμα, τυχαίνει να μ’ αρέσουν.
Αν βρεθείτε καμιά φορά στην Αθήνα, περάσετε από το σπίτι να σας γνωρίσομε. Πρόσεξα και την αφιέρωση του βιβλίου, που μαρτυρεί αγάπη. Γι’ αυτό θα ήθελα να μοιράσετε μαζί της τους χαιρετισμούς μου και τη μητρική αγάπη μου.  
                                                                
                                                                                                   Ρίτα Μπούμη Παπά

7 σχόλια:

  1. Λες και δεν έχουν αλλάξει καθόλου οι συνθήκες 32 χρόνια αργότερα !! Τα καλά λόγια της Ρίτας δεν έχουν σημασία τώρα, σημασία έχει αυτό ακριβώς. Ότι όσα έβλεπα τριγύρω και τόσο γλαφυρά περιγράφει η Ρίτα στο γράμμα της, παραμένουν ουσιαστικά τα ίδια. Και η δική μου οργή και απελπισία έχει αντικατασταθεί από μια πικρή φιλοσοφική ματιά. Τι λέτε, θα αλλάξει ποτέ αυτός ο κόσμος; Κουράγιο, αδέρφια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ ζεστό κι αυτό το γράμμα της ποιήτριας. Βγάζει μια καλή διάθεση, μια απλότητα, μια αλήθεια. Μια ανθρωπιά, εντέλει.

    Λυπάμαι που θα σας απογοητεύσω. Είναι πεποίθησή μου πλέον:
    Αυτός ο κόσμος δεν θ' αλλάξει ποτέ.
    Καληνύχτα...


    ΥΓ. Εμείς όμως δεν παραιτούμαστε. Ο καθένας το παλεύει όπως ξέρει και μπορεί. Μέχρι το τέλος.

    Κική

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Και όμως θα αλλάξει, Κική μου. Δεν ξέρω πότε και πώς αλλά θα αλλάξει στον πυρήνα του. Γιατί αλλιώς να υπάρχει αυτή η αβυσσαλέα λαχτάρα μέσα μας; Γιατί να αναζητούμε απελπισμένα την πατρίδα μας, την καταγωγή και προορισμό μας; Ο κόσμος θα αλλάξει. Και από κόσμος της ατιμίας και του φόνου, θα γίνει κόσμος της αγάπης και της δημιουργίας, κόσμος της πιο απίστευτης ευτυχίας, κόσμος της ουτοπίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αυτό σκεφτόμουν καθώς διάβαζα. ίδιο με προηγούμενο μου σχόλιο εδω..μα όλα ίδια σε αυτη τη χώρα!!
    Έγραψα ένα άρθρο σήμερα για εφημεριδα της ομογένειας, για το "τι φταίει" ίσως.. και αναρωτιέμαι μήπως φταίει το "γιατι".
    Γιατί δεν ρωτάμε "γιατι"
    Την καληνύχτα μου!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δεν ρωτάμε «γιατί», καλή μου φίλη, για να μην αναγκαστούμε να παραδεχτούμε τις δικές μας ευθύνες και να τις αναλάβουμε. Είναι πιο βολικό να επιρρίπτουμε τις ευθύνες αποκλειστικά στους άλλους. Στους ξένους, στην κυβέρνηση, στην πλουτοκρατία, στους ... εξωγήινους.

    Τα πράγματα βέβαια δεν αλλάζουν τόσο εύκολα. Και ας μας παρηγορεί το γεγονός ότι υπάρχει και η άλλη Ελλάδα. Η Ελλάδα της εργασίας και της δημιουργίας, της τιμής, της προόδου. Δεν διαφημίζεται αλλά υπάρχει παντού, στο κάθε τι. Καλή σου μέρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Για την ιστορία, Τόλη, μπορούμε να έχουμε και το κείμενο της αφιέρωσης, που επίσης εντυπωσίασε την ποιήτρια;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. H αφιέρωση λοιπόν, Μαρία, στο Αλμπατζάλ ήταν απλή, «στη γυναίκα μου». Στα επόμενα βιβλία μου η αφιέρωση αυτή έγινε «στη μαγεμένη ψυχή» γιατί η Σοφία λάτρευε το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ρομαίν Ρολάν. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρω ότι η Σοφία υπήρξε λογοτεχνικό ταλέντο. Στην έκτη γυμνασίου είχε κερδίσει το πρώτο βραβείο έκθεσης πανελλαδικά που είχε τότε αθλοθετηθεί από την Τ.Α.Ε., πρόδρομο της Ολυμπιακής Αεροπορίας και συνοδευόταν από ένα σημαντικό χρηματικό ποσό και ένα αεροπορικό εισιτήριο για την Αθήνα, όπου έγινε η απονομή. Η Σοφία κι εγώ περάσαμε στη Νομική Σχολή το 1957 αλλά γνωριστήκαμε το 1966. Τότε ενώσαμε τη ζωή μας και τις βιβλιοθήκες μας. Εγώ εγκατέλειψα εκείνες τις σπουδές ενώ η Σοφία διέπρεψε αργότερα ως δικηγόρος. Και έχει γούστο να αναφέρω ότι στους λογοτεχνικούς κύκλους η Σοφία είναι γνωστή ως «η γυναίκα του Τόλη», ενώ στους νομικούς κύκλους εγώ είμαι γνωστός ως «ο άντρας της Σοφίας». Πόσο μεγαλύτερη ισοτιμία μπορεί να υπάρξει; Ας σημειωθεί ότι ζούμε μαζί 47 χρόνια τώρα και σήμερα ο γιος μας έχει τα γενέθλιά του. Συμπληρώνει τα 33 του χρόνια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή